Autor: Piotr Naimski
- Polska ma pozostać suwerenna w dziedzinie zaopatrzenia w energię. Źródła wytwarzania energii oparte o krajowe surowce energetyczne muszą zapewnić odbiorcom nieprzerwane i konkurencyjne dostawy energii. Import surowców i energii może być jedynie uzupełnieniem.
- Bezpieczne jest założenie, że do roku 2050 zapotrzebowanie na energię w Polsce nie zmniejszy się.
- Efektywność energetyczna rozumiana jako oszczędność energii będzie ważnym czynnikiem zwiększającym bezpieczeństwo energetyczne oraz konkurencyjność polskiego przemysłu .
- Podstawowym surowcem energetycznym w Polsce do 2050 roku pozostanie węgiel kamienny i brunatny.
- Wykorzystanie węgla jako surowca musi być oparte na najnowszych wysokowydajnych i czystych technologiach, zarówno bezpośrednio w blokach energetycznych, jak i w dziedzinie chemicznej przeróbki węgla.
- Utrzymamy do roku 2050 wytwarzanie energii elektrycznej oparte na węglu w wysokości ok. 30 GW
- Wyeksploatowane, wysokoemisyjne i niespełniające europejskich standardów bloki zostaną zastąpione nowymi. To oznacza ogromny wysiłek inwestycyjny w najbliższych latach.
- Zrealizujemy obecne zobowiązania dotyczące polityki klimatycznej przyjęte przez Polskę w Porozumieniu Paryskim oraz wynikające z regulacji UE. Równocześnie jesteśmy zdeterminowani do obrony prawa Polski do wyboru własnej drogi dla osiągnięcia celów redukcji emisji CO2.
- Europejski system handlu emisjami powinniśmy w Polsce stosować z uwzględnieniem wyjątkowej w skali europejskiej zależności od węgla jako surowca energetycznego.
- Dalsze próby zwiększenia zobowiązań w zakresie ograniczania emisji CO2 są sprzeczne ze strategią gospodarczą Polski, będą szkodliwe dla sektora wytwarzania energii i obniżą konkurencyjność polskiej gospodarce.
- Technologie OZE będą rozwijały się w Polsce dążąc do oparcia ich na zasadach rynkowej konkurencji. Modele ich wspierania zastosowane w niektórych krajach UE, nie mogą być powielone w Polsce przede wszystkim ze względu na brak możliwości obarczenia tym kosztem końcowych odbiorców energii.
- Strategicznym kierunkiem badań i inwestycji będzie sektor magazynowania energii i nowoczesnych technologii węglowych. Nowe innowacyjne rozwiązania w tym zakresie będą wspierane przez rząd i spółki energetyczne z udziałem skarbu Państwa.
- Gaz ziemny pozostanie ważnym surowcem dla polskiej gospodarki. Utrzymamy na dotychczasowym poziomie krajowe wydobycie i dokończymy plan dywersyfikacji źródeł i kierunków dostaw z zagranicy. Przewidujemy, że w 2022 roku Polska będzie połączona gazociągiem z Norweskim Szelfem Kontynentalnym z udziałem duńskiego systemu przesyłowego.
- Dostawy gazociągiem z północy i z gazoportu w Świnoujściu oraz przewidywane w tym czasie połączenie Polski interkonektorami z Litwą, Ukrainą, Słowacją i Czechami umożliwi stworzenie w Polsce ważnego dla Środkowej Europy hubu gazowego.
- Przesył energii, gazu ziemnego, ropy naftowej i paliw a także dostępność wystarczających ilości pojemności magazynowych dla surowców i paliw musi pozostać istotnym dla bezpieczeństwa dostaw elementem.
- Bezpieczeństwo energetyczne Polski wymaga koordynacji działań na forum międzynarodowym między wiodącym w tej kwestii Ministerstwem Energii i pozostałymi ministerstwami w tym przede wszystkim Ministerstwem Spraw Zagranicznych i Ministerstwem Środowiska oraz strategicznymi spółkami w sektorze elektroenergetyki, ropy naftowej i gazu z dominującym udziałem skarbu państwa.
- Polska musi zagwarantować sobie udział w tworzeniu rynków energii i gazu na szczeblu europejskim w stopniu zabezpieczającym interesy polskiej gospodarki i wymogi bezpieczeństwa energetycznego kraju.
- Działania i inwestycje podejmowane na podstawie strategii przyjętej dla polityki energetycznej określą tzw. energy mix, czyli udział różnych źródeł pierwotnych w zaspokajaniu potrzeb energetycznych kraju. Technologie wytwarzania energii muszą być dobierane w zależności od potrzeb kraju, ich możliwości i rentowności, a nie w odniesieniu do założonego apriorycznie energy mix w roku 2050.
- Utrzymanie rezerw strategicznych paliw i potencjału wydobywczego, w tym ochrony złóż paliw krajowych o znaczeniu strategicznym przed zabudową uniemożliwiającą ich przyszłe wykorzystanie, w szczególności złoża węgla brunatnego.
- Polska musi systematycznie rozwijać ciepłownictwo systemowe, jako główna forma zaopatrzenia w ciepło odbiorców zamieszkujących obszary o dużej gęstości zaludnienia. Dodatkowo w perspektywie średnio i długoterminowej powinno nastąpić odejście od spalania paliw w indywidualnych instalacjach domowych, na rzecz ogrzewania elektrycznego (w tym pompy ciepła), kolektorów słonecznych lub innych bezemisyjnych form zaopatrzenia w ciepło.
Sektor energetyczny powinien bazować na własnych zasobach surowcowych i technologicznych kraju, a równocześnie wspierać całościową politykę gospodarczą i przemysłową państwa. Oznacza to w szczególności, że zachodzące w nim procesy powinny być możliwie efektywne z punktu widzenia kosztowego, aby stymulowały niezbędne inwestycje i prowadziły do transformacji sektora założonej przez rząd. Należy pokreślić, że decyzje podjęte w obszarze energetyki będą pośrednio i bezpośrednio oddziaływać na pozostałe segmenty krajowej gospodarki. W tym kontekście kluczowym jest pytanie o docelową wizję zmian w zakresie struktury powstawania wartości dodanej w PKB. Obecnie wraz z efektem mnożnikowym sektor energetyczny tworzy blisko 8% wartości dodanej i generuje bezpośrednio i pośrednio w sektorach powiązanych blisko 600 tys. miejsc pracy.
Zakładana transformacja w kierunku silnej gospodarki będzie wymagała uwzględnienia wyzwań stojących przed tym sektorem. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć:
- konieczność realizacji wysoce kapitałochłonnych planów inwestycyjnych związanych z budową nowych mocy wytwórczych oraz modernizacją istniejącego majątku sieciowego i wytwórczego,
- spadek rentowności sektora elektroenergetycznego i pogarszająca się sytuacja finansowa krajowych przedsiębiorstw energetycznych,
- brak stabilnych warunków inwestycyjnych spowodowany unijną polityką klimatyczną i spodziewany wzrost cen uprawnień do emisji CO2,
- poważne zaburzenia funkcjonowania rynków energii w Polsce i innych krajach UE (spowodowane m.in. poprzez ogromną skalę subsydiowania OZE ceny energii elektrycznej często nie pokrywają pełnych kosztów wytwarzania, co skutkuje brakiem opłacalności nowych inwestycji),
- praktyki obserwowane w innych krajach polegające na ochronie niskich cen energii dla przemysłu poprzez przerzucanie kosztów na odbiorców indywidualnych.
- zmiany regulacyjne narzucane z poziomu UE nieuwzględniające specyfiki polskiego sektora energetycznego.
Warto podkreślić, że kierunek inwestycyjny wskazany w polityce energetycznej będzie miał istotny wpływ na przyszłą strukturę produkcji energii w naszym kraju, a ta z kolei będzie oddziaływać na powiązaną z energetyką produkcję paliw (wydobycie węgla brunatnego i kamiennego, wydobycie gazu, produkcja biomasy), produkcję urządzeń i maszyn dla dla przemysłu wydobywczego i energetyki oraz kondycje firm obsługujących sektor energetyczny. Zwłaszcza istotne to będzie w segmencie konwencjonalnego wytwarzania energii, gdzie czas realizacji inwestycji jest długi i wynosi 5-10 lat, a czas eksploatacji aktywów wynosi blisko 40 lat.
Jednocześnie przy podejmowaniu decyzji o budowie nowych mocy należy uwzględnić ich wpływ na funkcjonowanie Krajowego Systemu Elektroenergetycznego oraz efektywność ekonomiczną przy różnych scenariuszach zmian otoczenia rynkowego, zwłaszcza w odniesieniu do kosztów paliw i emisji CO2.
Do podstawowych warunków przeprowadzenia udanej transformacji energetyki należą:
- ustabilizowanie regulacji obejmujących sektor energetyczny,
- opracowanie i rozwój nowoczesnych technologii węglowych (w tym m.in. optymalny dobór technologii dla polskiej energetyki z wykorzystaniem rozwiązań krajowych i zagranicznych, m.in. z wykorzystaniem technologii duobloków, zgazowania węgla, oksyspalania i rozwoju technologii CCU),
- uzgodnienie z Unią Europejską mechanizmów zmniejszających koszty i ryzyka rozwoju nowoczesnej energetyki konwencjonalnej oraz umożliwiających pozyskiwanie finansowania dla nowych inwestycji w konwencjonalne jednostki wytwórcze.
Nie zaniedbując prac nad opracowaniem całościowej strategii dla polskiej energetyki na najbliższe 30-35 lat musimy rozwiązywać doraźne problemy związane z transformacją górnictwa węglowego, która zapewni dostawy tego surowca w tym okresie, z koniecznością zapewnienia źródeł finansowania nowych inwestycji w energetyce m. in. poprzez wprowadzenie rynku mocy, z ustaleniem rozsądnych zasad współpracy operatorów systemu energetycznego i gazowego z sąsiadami w regionie, które nie podważa suwerenności polskiego państwa w tym zakresie. Bez pomyślnego rozwiązania tych kwestii realizacja najlepszej nawet długoterminowej strategii nie będzie możliwa.