Trwająca od 24 lutego 2022 roku intensyfikacja działań wojennych na Ukrainie zmienia nasze pozimnowojenne postrzeganie świata. Jedna z najistotniejszych zmian zaszła w wyobrażeniach dotyczących możliwości bojowych armii rosyjskiej.
Przed inwazją na pełną skalę niektórzy analitycy zakładali, że stolicę Ukrainy, Kijów, Rosja będzie w stanie zająć w ciągu kilku godzin, jeśli tylko postawi to sobie za cel[1]. W rzeczywistości okazało się jednak, że pomimo statusu drugiej armii świata, Federacja Rosyjska nie jest w stanie osiągnąć znaczącej przewagi nad Ukrainą. Ostatnio jednak Rosja opracowała nową technologię hipersoniczną będącą realnym zagrożeniem dla Zachodu.
Broń jutra
Pomimo niedawnej dominacji Stanów Zjednoczonych, współczesny system bezpieczeństwa to nadal pozostałość po zimnowojennej równowadze nuklearnej. Rosja jest tego świadoma i dlatego stopniowo opracowuje nowy typ broni hipersonicznej. Wprowadzenie innowacyjnego „niezwyciężonego” międzykontynentalnego pocisku hipersonicznego[2] i jego test w 2018 roku[3], a także użycie pocisku Kindżał (Kh-47M2) przeciwko Ukrainie 18 marca 2022 roku[4] wyznaczyło początek nowego wyścigu zbrojeń. Obecnie wiele krajów próbuje rozwijać broń hipersoniczną, opisując ją jako absolutnie przełomowe osiągnięcie, ale tylko Rosji udało się ją wystrzelić i wykorzystać do ataku na cel.
Czym jest broń hipersoniczna?
Broń hipersoniczna jest w stanie lecieć z prędkością co najmniej 5 Ma (pięciokrotna prędkość dźwięku), jest bardzo zwrotna oraz może zmieniać kurs w trakcie lotu. Różni się ona od pocisków balistycznych, które również mogą poruszać się z prędkościami hipersonicznymi, ale mają ustalone trajektorie i ograniczone możliwości manewru[5]. Nowa broń hipersoniczna może latać znacznie wyżej niż wolniejsze pociski poddźwiękowe, ale o wiele niżej niż międzykontynentalne pociski balistyczne.
Istnieją trzy główne kategorie broni hipersonicznych:
Hipersoniczny system aerobalistyczny – pociski są zrzucane z samolotu, rozpędzane do prędkości hipersonicznej za pomocą rakiety, a następnie poruszają się po trajektorii balistycznej[6].
Hipersoniczne pojazdy szybujące – wystrzela się je z rakiety, po czym te oddzielają się od niej i lecą do celu.
Hipersoniczne pociski manewrujące są napędzane przez wysokoobrotowe silniki, które działają dzięki wysokiej prędkości powietrza – tzw. scramjety[7].
Największe zalety broni hipersonicznej to jej szybkość i zwrotność, dzięki którym potencjalne wykrycie pocisku jest możliwe dopiero w końcowej fazie lotu.
Rosyjska broń hipersoniczna
Głównym punktem hipersonicznego programu Rosji, który przykuł uwagę świata po ataku 18 marca 2022 roku na terenie Ukrainy, jest rakieta o nazwie Kindżał (ros. sztylet). To zdolna do przenoszenia broni jądrowej manewrująca rakieta balistyczna odpalana z powietrza i oparta na konstrukcji Iskandera. Może być przewożona na samolocie MiG-31 (1 pocisk) lub bombowcu strategicznym Tu-22M 3 (4 pociski). Rosja podaje, że prędkość maksymalna Kindżałów wynosi 10 Ma (3430 m/s), a zasięg przy wystrzeleniu z MiG-31 do 1200 mil (2000 km). Kindżał może być używany do manewrowego lotu, a także do uderzania w cele naziemne i morskie[8]. Zaprojektowano go do atakowania amerykańskich i natowskich okrętów wojennych i samolotów, aby stanowił zagrożenie dla strategicznego systemu rakietowego w europejskiej części Rosji. Ponadto jest w stanie pokonać i zniszczyć systemy obronne NATO, takie jak MIM-104 PATRIOT, THAAD, czy AEGIS COMBAT SYSTEM. Może przenosić zarówno głowice konwencjonalne, jak i jądrowe. Joe Biden w marcu 2022 roku określił ją jako „skuteczną broń” i dodał „(…) jest prawie niemożliwe, aby ją zatrzymać. Jest powód, dla którego jej używają”[9].
Oprócz Kindżałów, Rosja rozwija dwa inne typy broni hipersonicznej. Pierwszym z nich jest Awangard, czyli hipersoniczny pojazd szybujący wystrzeliwany z międzykontynentalnego pocisku balistycznego, o „praktycznie nieograniczonym zasięgu”. Testowano go w kwietniu 2022 r. i planuje się jego wdrożenie pod koniec 2022 roku. Może przenosić głowice jądrowe. Ponadto Rosja rozwija wystrzeliwany ze statków hipersoniczny pocisk manewrujący o nazwie Zircon, który może poruszać się z prędkością między 6 a 8 Ma w odległości do 625 mil. Zircon może podobno uderzać zarówno w cele naziemne, jak i morskie[10]. Według rosyjskich źródeł, ta broń będzie gotowa do użycia do końca 2022 roku[11].
Nowy porządek międzynarodowy
Wprowadzenie broni hipersonicznej znacząco skraca czas lotu pocisku na trasie Rosja – USA. Porozumienia rozbrojeniowe, takie jak SALT I, SALT II czy NEW START gwarantowały dotarcie konwencjonalnego pocisku jądrowego z Rosji/ZSRR do Stanów Zjednoczonych w ciągu około 30 minut[12], co dawało wystarczający czas obu stronom na wykrycie wrogich działań i potencjalną reakcję. Ta krucha konstrukcja nuklearna służyła utrzymaniu obu stron w ryzach, nie pozwalając na wybuch globalnego konfliktu nawet w najbardziej newralgicznych momentach. Upadek pozimnowojennego systemu bezpieczeństwa w połączeniu ze skróceniem czasu lotów rakiet sprawia, że ryzyko potencjalnego ataku jądrowego jest bardziej prawdopodobne niż kiedykolwiek. Użycie nowego typu broni hipersonicznej może zmniejszyć czas przelotu rosyjskich hipersonicznych pocisków jądrowych do około 10–15 minut[13]. Poza tym – na chwilę obecną – nie ma odpowiedniego systemu obrony zdolnego do zatrzymania pocisku hipersonicznego. Szybkość tej broni zwiększa niepewność sytuacji, ponieważ czas na jakiekolwiek rozwiązanie dyplomatyczne zostałby poważnie ograniczony.
Nadrabianie zaległości
Wiedząc o strategicznej przewadze, jaką uzyskała Rosja, Zachód, na czele ze Stanami Zjednoczonymi, przeznacza ogromne kwoty na własne programy hipersoniczne. Począwszy od 2021 roku, Stany Zjednoczone mają wydać 770 miliardów dolarów na badania i rozwój hipersoniczny, czyniąc je najwyższym priorytetem[14]. Technologia hipersoniczna znana była już od początku lat 80., jednak upadek Związku Radzieckiego i nadejście „końca historii” sprawiły, że Stany Zjednoczone przestały traktować ją priorytetowo, co z kolei spowodowało drastyczne obcięcie funduszy na program. Mimo to Stany Zjednoczone w szybkim tempie nadrabiają zaległości. 13 lipca 2022 roku z powodzeniem przetestowały dwa pociski hipersoniczne Lockheed Martin Corp[15], a to przybliża Zachód do osiągnięcia pełnej zdolności operacyjnej w technologii hipersonicznej. Stany Zjednoczone starają się również opracować skuteczny system obrony przed zagrożeniami hipersonicznymi. Działania te mają zniwelować osiągniętą w ostatnim czasie przewagę rosyjską i doprowadzić do wprowadzenia nowych mechanizmów bezpieczeństwa przez Rosję i Chiny.
Znaczenie broni hipersonicznej
Niektórzy analitycy twierdzą, że wraz z rozwojem precyzyjnej broni hipersonicznej zmniejszy się liczba ofiar wśród ludności cywilnej. Przyznają oni, że użycie precyzyjnej i kosztownej broni taktycznej powinno przejawiać się w wykorzystaniu jej do neutralizacji strategicznych celów wojskowych. Znając jednak charakter prowadzonej przez Rosję wojny, można śmiało stwierdzić, że nie zawaha się użyć tej broni przeciwko cywilom. Rosjanie, znając własne słabości, opierają swoją doktrynę wojenną na strachu i cierpieniu. Są to konsekwentne działania prowadzone w Czeczenii czy w Syrii, a których najnowszą odsłoną jest Ukraina. Zagrożenie ze strony broni hipersonicznej jest szczególnie duże, ponieważ może ona transportować głowice jądrowe i omijać wszystkie obecne systemy obrony antyrakietowej. Wszystko to sprawia, że możliwość potencjalnego ataku jądrowego jest bardziej prawdopodobna niż kiedykolwiek. Warto również wspomnieć, że obecna Rosja bardzo różni się od Związku Radzieckiego, który był kolektywną dyktaturą – w przeciwieństwie do carskiej władzy, którą obecnie posiada Putin.
Gwałtowny rozwój broni hipersonicznej to wydarzenie bezprecedensowe od czasów zimnej wojny, które rozpoczęło nowy wyścig zbrojeń. W połączeniu z pandemią COVID-19 i wojną w Ukrainie, ten wyścig rozpoczyna nową globalną rywalizację przybierającą kształt zimnej wojny nowej generacji.
[1] Mike Eckel, How Long Could Ukraine Hold Out Against A New Russian Invasion?, Radio Free Europe/Radio Liberty, 17.12.2021, https://www.rferl.org/a/russia-ukraine-invasion-scenarios/31614428.html.
[2]Vladimir Putin: Russia Boasts New Missiles In State Of The Union Address, Deutsche Welle, 01.03.2018,
[3] Russia Test-Fires Hypersonic Kinzhal Missile, Deutsche Welle, 11.03.2018, https://www.dw.com/en/russia-test-fires-hypersonic-kinzhal-missile/a-42929754.
[4] Iain Boyd, How Hypersonic Missiles Work And The Unique Threats They Pose – An Aerospace Engineer Explains, The Conversation, 15.04.2022, https://theconversation.com/how-hypersonic-missiles-work-and-the-unique-threats-they-pose-an-aerospace-engineer-explains-180836.
[5]Hypersonic Weapons: Background and Issues for Congress, Congressional Research Service, aktualizacja 20.07.2022, https://sgp.fas.org/crs/weapons/R45811.pdf.
[6] Iain Boyd, op. cit.
[7] https://sgp.fas.org/crs/weapons/R45811.pdf
[8]Hypersonic Weapons: Background and Issues for Congress, op. cit., https://sgp.fas.org/crs/weapons/R45811.pdf.
[9] Brad Lendon, What To Know About Hypersonic Missiles Fired By Russia At Ukraine, CNN, aktualizacja 10.05.2022, https://edition.cnn.com/2022/03/22/europe/biden-russia-hypersonic-missiles-explainer-intl-hnk/index.html.
[10]Hypersonic Weapons: Background and Issues for Congress, op. cit., https://sgp.fas.org/crs/weapons/R45811.pdf.
[11] Isabel Van Brugen, Putin to Give Navy Hypersonic Missiles as Russia Beats U.S. in Arms Race, 18.07.2022, https://www.newsweek.com/putin-russian-navy-hypersonic-missiles-zircon-1725426.
[12] New START Treaty, U.S. Department of State, https://www.state.gov/new-start/.
[13] Roxana Tiron, The U.S. Just Announced It Was Developing Hypersonic Weapons With The U.K. And Australia, And Russia Says It Used Them In Ukraine. Here’s What They Are, Fortune, 6.04.2022 r.,
[14] Shannon McDonald, Defense Spending Act Makes Hypersonic A Top Priority, Calling For Billions In Investment, CNBC, 29.12.2021, https://www.cnbc.com/2021/12/29/defense-act-makes-hypersonic-top-priority-calls-for-investing-billions.html.
[15] Mike Stone, U.S. Successfully Tests Pair Of Lockheed Hypersonic Missiles, Reuters, 14.07.2022,
