W sierpniu 2021 r. Afganistan ponownie znalazł się pod rządami Talibów, gdy zagraniczne wojska zdecydowały się na opuszczenie państwa. Po tym drastycznym kroku szczególnie ucierpiały kobiety. Ich prawa są z dnia na dzień kategorycznie ograniczane, mimo że według wcześniej uchwalonej konstytucji zostały im przyznane takie, które określono jako równe z prawami mężczyzn. Afgańskim kobietom zakazano m.in. korzystania z transportu publicznego. Dopuszcza się jedynie podróż w towarzystwie mężczyzny będącego krewnym.
Przez ostatnie kilkanaście lat na terenie państwa został utworzony system wsparcia dla kobiet, dzięki któremu mogły one szukać pomocy, jeśli spotkały się z przemocą. Chwilę po przejęciu władzy system upadł, a osoby przez wiele lat zaangażowane w pomoc od sierpnia 2021 r. dostają groźby od osób obecnie sprawujących rządy[1]. Poprzez długoletni konflikt zmarło wielu bojowników – zostawili oni swoje żony wraz z dziećmi. Kobiety, zarówno te samotne, jak i zamężne, postrzega się jako osoby obciążające swoje rodziny, przez co narażone są na szeroko rozumianą przemoc w domu oraz poza nim[2].
Na jednej z zorganizowanych konferencji przez Talibów ogłoszono, iż kobiety powinny nosić burki, które będą zakrywać cąłe ciało od stóp do głów[3].
W związku z pogłębiającym się kryzysem humanitarnym wiele młodych dziewczyn, które nie ukończyły 18 roku życia, zostało zmuszonych do małżeństwa w zamian za oferowany posag. Taka praktyka okazała się szczególnie popularna w rodzinach wielodzietnych mieszkających poza terenami miejskimi. Młode kobiety decydują się na ślub, ponieważ boją się zarówno bojowników, jak i prześladowań politycznych[4]. Są sprzedawane starszym mężczyznom, o czym najczęściej decyduje ojciec. Mają zazwyczaj około 15 lat, co skutkuje wieloma ciążami w wieku nastoletnim i wiąże się z wysokim wskaźnikiem śmiertelności. Przewodniczący grupy do spraw wczesnych małżeństw z Organizacji Narodów Zjednoczonych współpracuje z kilkoma prowincjami, w których prowadzone są kampanie mające na celu uświadomić, jakie zagrożenia niesie za sobą wczesne małżeństwo. Odbywa się to za pomocą różnego typu materiałów komunikacyjnych, takich jak karykatury[5].
Prawo kobiet do nauki również zostało w ogromnym stopniu ograniczone. Na początku Talibowie na terenie pewnych prowincji zdecydowali się zakazać dziewczętom uczęszczającym do szkół średnich uczestnictwa w lekcjach. Studentki natomiast mogły brać udział w zajęciach tylko na uniwersytetach mogących zapewnić prowadzenie zajęć z podziałem na płeć męską i damską[6]. Według międzynarodowej organizacji UNICEF sytuacja, w której młode kobiety są pozbawiane możliwości uczenia się, doprowadzi do tego, że sytuacja ekonomiczna w Afganistanie bardzo ucierpi na tej decyzji. Kobiety te w przyszłości nie podejmą pracy np. w szkole czy szpitalu i nie wniosą tym samym do gospodarki państwa dodatkowych pieniędzy. Afganistan straci wówczas miliony dolarów[7]. Wiele kobiet z dobrym wykształceniem odpowiednio wcześnie zdecydowało się opuścić kraj. Kilkadziesiąt kobiet wyszło na ulice, by protestować w związku z wydaleniem studentek z akademików uniwersytetu w Kabulu, bo – jak sądzą Talibowie – zostały złamane zasady. Demonstranci krzyczeli: „Edukacja to nasza czerwona linia” oraz „Milczenie to zdrada”[8].
W związku z tymi zmianami wolność słowa w Afganistanie przestała istnieć. Miało to duże znaczenie dla aktywistek, wielokrotnie organizowano protesty z ich udziałem. Podczas jednego z nich kobiety protestowały przeciwko sytuacji w Iranie w związku ze śmiercią młodej Masy Amini, która zmarła w areszcie po zatrzymaniu jej za niewłaściwe zakrywanie włosów. Kobiety zgromadziły się przed ambasadą Iranu wraz z transparentami, krzycząc: „Kobiety, życie, wolność”, „Iran powstał. Teraz nasza kolej”, „Od Kabulu do Iranu, powiedz «nie» dyktaturze”. Talibskie siły zaczęły strzelać w powietrze i zrywać sztandary, aby powstrzymać trwające protesty[9]. Podczas drugiego wydarzenia uczestniczki w małych grupach protestowały przeciwko ograniczeniom nakładanym na kobiety przez rząd Talibów. Niosły one tabliczki z takimi hasłami jak: „Chcemy równych praw, chcemy kobiet w rządzie”, „Dlaczego świat patrzy na nas cicho i okrutnie?”. Protestujący mieli w rękach również znaki wolności. Talibowie nie pozostawiają protestów bez odzewu i używają siły – biją uczestniczki pałkami czy wymachują biczami, tak aby zastraszyć kobiety i zniechęcić je do wychodzenia na ulice[10].
Talibowie nie wzięli również pod uwagę możliwości uczestnictwa kobiet w życiu politycznym państwa. Po wkroczeniu wojsk zagranicznych do Afganistanu od 2001 r. sprawowały one wiele funkcji w zakresie zarówno sądownictwa, jak i polityki. Kobiety przez wiele lat posiadały również swoje ministerstwo (Ministerstwo Spraw Kobiet). Zostało ono zlikwidowane, a kobiety sprawujące dane funkcje są jednymi z najbardziej zagrożonych kobiet w państwie. W zamian utworzono Ministerstwo Propagowania Cnoty i Zapobiegania Rozpuście.
Ogromnym problemem w Afganistanie jest również brak swobodnego dostępu do opieki zdrowotnej, co skutkuje ogromnym wzrostem śmiertelności zarówno wśród matek, jak i niemowląt, ponieważ, jak się okazuje, tylko blisko w połowie porodów uczestniczy lekarz. W Afganistanie panuje najwyższy wskaźnik śmiertelności niemowląt na świecie[11]. Kobiety przy porodach najczęściej wykrwawiają się na śmierć w swoich mieszkaniach. Przychodnie, nawet jeśli są dostępne, najczęściej znajdują się w odległych miejscach. Należy do tego dodać drogi w złym stanie oraz brak samochodów, którymi można by dojechać do specjalisty. Natomiast w sytuacjach, kiedy kobieta trafia z powikłaniami do szpitala, to najczęściej brak odpowiedniego sprzętu medycznego powoduje, że kobieta umiera[12].
Nowe zasady wprowadzone przez Talibów zabraniają także pracy na planie aktorkom seriali emitowanych w afgańskiej telewizji[13]. Kobiety pracujące jako prezenterki są zobowiązane do zakrywania twarzy. Jedna z nich, Farida Sial, powiedziała dla BBC: „To dobrze, że jesteśmy muzułmankami, nosimy hidżaby, chowamy włosy, ale prezenterowi bardzo trudno jest zakrywać twarz przez dwie lub trzy godziny z rzędu i tak mówić”. Sytuację kobiet w kraju określiła słowami: „Chcą wymazać kobiety z życia społecznego i politycznego”. Chciała dać w ten sposób do zrozumienia arenie międzynarodowej, że aby sytuacja się poprawiła, na Afganistan i nowy rząd należy wywrzeć radykalny wpływ[14].
Mimo że Talibowie w pierwszych momentach po przejęciu władzy zapewniali, że kobiety w Afganistanie będą w dalszym ciągu mogły korzystać ze swoich praw zawartych w prawie szariatu, w rzeczywistości je straciły[15]. Obietnice pozostały obietnicami, a sytuacja staje się coraz bardziej drastyczna.
Wnioski:
Mimo początkowych zapewnień Talibów kobiety w Afganistanie właściwie po kilkunastu miesiącach nowego rządu straciły swoje najbardziej podstawowe prawa. Kobietom odebrano możliwość swobodnego przemieszczania się, edukacji, dostępu do opieki zdrowotnej czy szeroko rozumianego uczestnictwa w życiu publicznym. Obecnie kobiety traktuje się jak własności mężczyzn, które żyją tak, jak mężczyźni chcą. Prawa te nie zmienią się, póki przy władzy będą Talibowie, tak radykalnie patrzący na swoje państwo. Afganistan wymaga pomocy humanitarnej, którą przynieść mogą tylko organizacje z zewnątrz i dzięki której ludzie będą mieli zapewnione godne warunki życia. Wycofanie się wojsk spowodowało bowiem nie tylko ogromny problem wśród kobiet, lecz także skrajne ubóstwo. Ze względu na biedę panującą w państwie młode kobiety są sprzedawane mężczyznom jako żony przez własne rodziny, które decydują się na taki krok, by zdobyć finanse na utrzymanie.
Kinga Szurc – Absolwentka studiów licencjackich na kierunku Bezpieczeństwo Międzynarodowe i Dyplomacja, a obecnie studentka Bezpieczeństwa Narodowego na studiach magisterskich na Akademii Sztuki Wojennej. W czerwcu 2021r. obroniła swoją pracę dyplomową pod tytułem: „Negocjacje rządu USA z afgańskimi Talibami w latach 2001-2020”. Podjęty temat wiążę się z jej zainteresowaniami, jakimi są nauki z tematyki zajmującej się terroryzmem, służbami specjalnymi, Bliskim Wschodem oraz Azją Południową. Należy również do dwóch uczelnianych kół naukowych- „Sił i Służb Specjalnych” oraz „Studentów Bezpieczeństwa Narodowego”
[1] Where we empower women: Afghanistan, https://medicamondiale.org/en/where-we-empower-women/afghanistan
[2] Afghanistan: Taliban Blocking Female Aid Workers, https://www.hrw.org/news/2021/11/04/afghanistan-taliban-blocking-female-aid-workers
[3] Diana Hadid, Taliban declares women and girls must cover up from head to toe in public, https://www.npr.org/2022/05/08/1097458605/taliban-declares-women-and-girls-must-cover-up-from-head-to-toe-in-public
[4] Where we empower women: Afghanistan, https://medicamondiale.org/en/where-we-empower-women/afghanistan
[5] Child marriage, https://afghanistan.unfpa.org/en/node/15233
[6] Where we empower women: Afghanistan, https://medicamondiale.org/en/where-we-empower-women/afghanistan
[7] Depriving girls of secondary education translates to a loss of at least US$500 million for Afghan economy in last 12 months, https://www.unicef.org/press-releases/depriving-girls-secondary-education-translates-loss-least-us500-million-afghan
[8] Ayaz Gul, Afghan Women Protest Expulsion of Female University Students, Curbs on Education, https://www.voanews.com/a/6794650.html
[9] Ayaz Gul, Taliban Disrupt Afghan Women’s Rally Supporting Iran Protests, https://www.voanews.com/a/taliban-disrupt-afghan-women-s-rally-supporting-iran-protests-/6768633.html
[10] Hannah Bloch, Photos: Afghan Women Are Protesting For Their Rights, https://www.npr.org/2021/09/09/1035214735/women-afghanistan-protest-taliban
[11] Where we empower women: Afghanistan, https://medicamondiale.org/en/where-we-empower-women/afghanistan
[12] Tan Ee Lyn, Death in childbirth: A health scourge for Afghanistan, https://www.reuters.com/article/us-afghan-health-mothers-idUSISL31813620080430
[13] Afghanistan: Taliban unveil new rules banning women in TV dramas, https://www.bbc.com/news/world-asia-59368488
[14] Joseph Lee, Afghanistan’s female TV presenters cover their faces, https://www.bbc.com/news/world-asia-61541064
[15] Dr. Ewelina U. Ochab, One Year under The Taliban Rule: Situation of Wolej And Girls In Afghanistan, https://www.forbes.com/sites/ewelinaochab/2022/08/16/one-year-under-the-taliban-rule-situation-of-women-and-girls-in-afghanistan/?sh=4b9b94dd7a60
