Zapraszamy Państwa do obejrzenia debaty RODM Online “Problemy bezpieczeństwa energetycznego Polski, Białorusi, Ukrainy i Państw Bałtyckich” powstałej we współpracy Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Warsaw Institute oraz Regionalnego Ośrodka Debaty Międzynarodowej w Białystoku.
Udział w wydarzeniu wzięli:
– Prof. dr hab. Eugeniusz Mironowicz – autor 6 monografii, w tym dotyczących najnowszej polityki zagranicznej Ukrainy i Białorusi. Kierownik Katedry Polityki Międzynarodowej w Instytucie Historii i Nauk Politycznych Uniwersytetu w Białymstoku.
– Dr hab. Krzysztof Buchowski – profesor nadzwyczajny w Instytucie Historii i Nauk Politycznych UwB – historyk, lituanista, specjalista ds. stosunków polsko-litewskich.
– Mariusz Marszałkowski – dziennikarz i analityk portalu BiznesAlert.pl specjalizujący się w zagadnieniach z dziedziny bezpieczeństwa, sektorze ropy i gazu oraz polityce wschodniej.
Bezpieczeństwo energetyczne stanowi we współczesnym świecie jeden z filarów, na których opiera się trwały i niezakłócony rozwój państwa. Od XX wieku, a zwłaszcza jego drugiej połowy, z każdą dekadą wzrasta zapotrzebowanie na energię, surowce energetyczne i paliwa. Przyśpieszenie tego zjawiska na przełomie XX i XXI stulecia wymusiło traktowanie szeroko rozumianej problematyki energetycznej także w kategoriach bezpieczeństwa narodowego i ekonomicznego. Niegdyś pod pojęciem bezpieczeństwa energetycznego rozumiano głównie zapewnienie ciągłości dostaw określonych surowców do odbiorów. Kryzysy paliwowe lat 1956 (wtedy to państwa zachodnie pierwszy raz odczuły zmniejszenie dostaw ropy) i 1973/74, jako reakcja producentów na działania polityczne określonej grupy państw, pokazały potencjał surowców energetycznych jako broni politycznej. Sytuacja międzynarodowa na przełomie lat 80. i 90. ubiegłego wieku wygenerowała nowe możliwości oddziaływania na bieg spraw w światowej polityce – m.in. poprzez grę cenową na światowych rynkach paliwowych. Dotkliwość restrykcji podjętych przez producentów surowców energetycznych sprawiła, że na Zachodzie pojawiło się myślenie o nowych, oszczędnych technologiach, pozwalających na wykorzystywanie innych, niż tradycyjne surowce, źródeł energii oraz o zróżnicowaniu rynku dostawców (dywersyfikacja).
Wszystkie państwa, których bezpieczeństwo energetyczne było przedmiotem debaty, w przeszłości stanowiły część bloku sowieckiego i poza Polską, która miała status kraju satelickiego, wchodziły bezpośrednio w skład ZSRR. Zatem dla nich głównym – i de facto jedynym – dostawcą surowców energetycznych był Związek Radziecki. Przypomniano, że w obliczu zmieniającej się w końcu lat 80. rzeczywistości politycznej (tak na świecie, jak i w obszarze sowieckiej strefy wpływów) w ZSRR została sformułowana doktryna Falina – Kwiecińskiego. Zakładała ona, że w odniesieniu m.in. do tzw. obozu państw socjalistycznych, militarne dotychczas wpływy sowieckie (Układ Warszawski) miały zostać zastąpione uzależnieniem tych krajów od rosyjskich dostaw gazu i ropy. Mimo rozpadu Związku Radzieckiego w końcu 1991 r., z powodu uzależnienia od rosyjskich dostaw surowców energetycznych, w dalszym ciągu pozostawały one w orbicie oddziaływania wschodniego sąsiada. Obawy przed rosyjskim rewizjonizmem oraz traktowanie przez Federację Rosyjską surowców energetycznych w kategoriach broni politycznej, spowodowały podjęcie przez państwa regionu określonych działań.
W odniesieniu do przedstawionej powyższej sytuacji, uczestnicy debaty próbowali odpowiedzieć na następujące pytania:
– Jakie były konsekwencje rozpadu bloku sowieckiego dla bezpieczeństwa energetycznego Polski i jej nowych wschodnich sąsiadów – Litwy, Białorusi i Ukrainy?
– Jaką rolę odgrywały i odgrywają surowce energetyczne w rosyjskiej polityce reintegracji obszaru postradzieckiego?
– Jakie rozwiązania w zakresie polityki energetycznej podjęły rządy Polski, Litwy, Białorusi i Ukrainy, pragnąc zachować suwerenność państwową?
– Jak amerykańsko-rosyjska rywalizacja o rynki zbytu surowców energetycznych w Europie może wpłynąć na bezpieczeństwo energetyczne Polski, Litwy, Białorusi i Ukrainy?
Szczególne miejsce w debacie zajął problem bezpieczeństwa energetycznego Białorusi. Zwrócono uwagę, że polityka energetyczna tego państwa znacząco różni się od pozostałych krajów regionu. Przywołano casus nowo wybudowanej elektrowni jądrowej w Ostrowcu. Ostatni wątek debaty dotyczył pojawienia się amerykańskiej propozycji sprzedaży skroplonego gazu ziemnego LNG – tak dla krajów projektu Trójmorza, jak i dla Białorusi.
W końcowych wnioskach podkreślano, że pojawienie się amerykańskiej propozycji w regionie, jeszcze do niedawna zdominowanym przez Rosjan, otwiera nowy rozdział w polityce bezpieczeństwa energetycznego regionu i stwarza nowe możliwości działania.
